Meteen naar de inhoud
Home » Sahih Bibliotheek » 3. Wat betekent Ash’ari en Maturidi? – Aqeedah Series

3. Wat betekent Ash’ari en Maturidi? – Aqeedah Series

De Ash’ari en Maturidi geleerden:
De helden van de Islam, de Sunnah en de Salaf!

De laatste tijd horen moslims steeds vaker iets over Ash’ari en Maturidi. Maar wat betekent dit nu precies en hoe moet je dit zien? Is dit een stroming, een sekte of hoort het gewoon bij de authentieke Islam? In dit artikel legt uit wie Imam al-Ash’ari en Imam al-Maturidi zijn en waarom deze Imams de helden van de Islam zijn. Maar ook wat de term Ahl al-Sunnah wa l-jama’ah nou precies betekent. Bovendien lees je hoe deze twee Imams de geloofsartikelen van de moslims hebben beschermd tegen een viertal bewegingen in de Islamitische geschiedenis. Dat zijn de de overdreven rationalisten (mu’tazila), de filosofen (falasifa), de antropomorfisten (mujassima) en de atheïsten (mulhidin).

Wil je meer informatie over allerlei andere islamitische onderwerpen? Bekijk dan eens het overzicht van al onze lezingen: klik hier.

Afstammelingen van metgezellen

Imam Abu Hasan al-Ash’ari (d. 324 AH/935 AD) werd geboren in Badra, Irak.  Imam Abu Mansur al-Maturidi (d. 333 AH/944 AD) werd geboren in Samarkand, Oezbekistan. Dit zijn twee geleerden diee bekend staan om hun bijdrage aan de formering van soennitische theologie. Imam al-Ash’ari is een afstammeling van de Abu Musa al-Ash’ari, metgezel van de Profeet Mohammed ﷺ. Imam al-Maturidi is volgens sommige geleerden een afstammeling van de metgezel Aboe Ayyoeb al-Ansari. Deze twee imams verdedigden de Islamitische geloofsleer en hielden deze hoog in hun tijd zoals de Soennieten dat deden in de generaties voor hen.

Zij beschermden de soennitische geloofsleer tegen drie groepen: de antropomorfisten (mujasimma), de extreem rationalisten (mu’tazila) en de islamitische filosofen (falasifa). Hun leer en methodologie is geaccepteerd als de standaard van soennitische islam. Dit door een duidelijke breed gedragen consensus van de gemeenschap van geleerden in hun tijd en in de tijden daarna.

Theologie in de uitleg van de Profeet Mohammed ﷺ

De Profeet ﷺ heeft de Islam uitgelegd in drie onderdelen in de bekende hadith waarin hij ﷺ werd ondervraagd door de Engel Gabriël. Dat zijn de volgende onderdelen: het intellectuele (iman), het praktische (islam) en het spirituele (ihsan).

De bekende Hadith Jibril

De volledige hadith wordt overgeleverd door de leider van de gelovigen Umar ibn al-Khattab – moge Allah tevreden met hem zijn:

“Toen wij op een dag bij de Boodschapper van Allah (vrede zij met hem) zaten, verscheen er een man voor ons met melkwitte kleding, en gitzwarte haren. Er was aan hem geen teken van het reizen af te zien en niemand van ons kende hem. Hij ging voor de Profeet (vrede zij met hem) zitten, plaatste zijn knieën tegen die van de Profeet (vrede zij met hem), legde zijn handen op zijn dijen en zei:

“O Mohammed, bericht mij wat de islam is.” De Profeet (vrede zij met hem) antwoordde: “De Islam houdt in dat je getuigt dat er geen god is (die het recht heeft aanbeden te worden) dan Allah en dat je getuigt dat Mohammed de Boodschapper is van Allah, dat je het gebed onderhoudt, dat je de Zakaat uitgeeft en dat je (tijdens de maand) Ramadan vast en de bedevaart (Hadj) naar het Huis (van Allah, de Kabah in Mekka) verricht, indien je daartoe in staat bent.”

Waarop hij zei: “Je hebt juist gesproken.” Wij waren erg verbaasd dat hij hem (eerst iets) vroeg en (daarna zijn antwoord) bevestigde.

Daarna zei hij: “Bericht mij wat imaan is.” Hij (de Profeet, vrede zij met hem) antwoordde: “Dat je gelooft in Allah, in Zijn Engelen, in Zijn Boeken, in Zijn Boodschappers, in de Laatste Dag en dat je gelooft in de voorbeschikking, zowel het goede ervan als het slechte.” Hij zei: “Je hebt juist gesproken.”

Hij zei (vervolgens): “Bericht mij over (de betekenis van) Ihsaan.” Hij antwoordde: “Dat je Allah aanbidt alsof je Hem ziet en als je Hem niet ziet, dan ziet Hij jou wel.’

Hij (de man) zei: “Bericht mij over het (Laatste) Uur.’ (De Profeet, vrede zij met hem) antwoordde: “Daarover heeft de ondervraagde niet meer kennis dan de vrager.” Toen zei hij: “Vertel mij (dan) over haar tekenen.” Hij antwoordde: “Dat de slavin haar meesteres zal baren en dat je ziet dat op blote voeten lopende, naakte en behoeftige schapenhoeders wedijveren in het bouwen van hoge gebouwen.”Hierna ging hij (de man) weg en ik (Umar) bleef enige tijd zitten. Toen zei hij (de Profeet): “O Umar, weet jij wie die vragensteller was?” Ik antwoordde: “Allah en Zijn Boodschapper weten het het beste.” Hij zei: “Het was Djibriel, hij kwam om jullie (over) jullie geloof te leren.” Bron: 40 Hadith van Imam al-Nawawi, Hadith #2.

De rol van geloofsleer in de Islam

Kijk naar het antwoord op de vraag wat geloof (iman) is. De Profeet ﷺ antwoordde dat het bestaat uit het geloven in een zestal zaken: Allah, de Engelen, de Boeken, de Profeten, de voorbeschikking en de laatste Dag. 

De islamitische geleerden van theologie hebben dit nader uitgelegd. De Arabische benaming voor het vak hierover is ‘aqeedah of ‘ilm al-kalaam. Het leert de moslim hoe moslims geloven in Allah, Zijn Engelen, Zijn Profeten, Zijn Boeken etc.

De betekenis van Ahl al-Sunnah wa l-Jama’ah

Deze twee Imams stonden in de Aqeedah wetenschap bekend als de Ahl al-Sunnah wal-Jama’ah. Dat betekent ‘de mensen van de Sunnah en de Meerderheid’. Deze term (ahl al-sunnah) werd gebruikt zodat men een onderscheid kon maken met andere afwijkende groepen. Dat zijn bijvoorbeeld de overdreven rationalisten (al-mutazila) en andere groeperingen die op specifieke theologische punten afweken van de Qoran en Sunna.

Imam al- Ash’ari en Imam al-Maturidi in relatie tot de vier soennitische wetscholen 

De geleerde Imam al-Maturidi studeerde bij de studenten van Imam Abu Hanifa en Imam al-Ash’ari studeerde bij de studenten van Imam al-Shafi’i. Daar waar Imam Maturidi de afwijkende standpunten in geloofsleer in Centraal Azië weerlegde en deed Imam al Ash’ari dit in Iraq. Tot de dag van vandaag volgen de overgrote meerderheid van moslims deze twee Imams. Zie pagina 28 van de Muslim 500.

Verschillen tussen de scholen van geloofsleer

Imam  Abu Ja’far Tahawi al-Hanafi schreef wellicht het meest authentieke boek in de soennitische geloofsleer, genaamd al-aqeedah al-tahawiya. Ondanks dat Imam al-Tahawi ook tot de soennieten behoort, wordt de term ahl al-Sunnah niet voor hem gebruikt. De term is er om een onderscheid te maken tussen Imam al-Ash’ari & Imam al-Maturidi en de theologische scholen die afweken van de Soennitische geloofsleer.

De athariyyah school van geloofsleer (van Imam al-Tahawi) die men bedoelt is exact dezelfde als de geloofsleer van de Ash’ari of Maturidi geleerden. Het verschil is alleen de wijze van uitleg van de artikelen van geloofsleer. 

Imam al-Tahawi, Imam al-Ash’ari en Imam al-Maturidi

  • Imam al-Tahawi houdt zich niet bezig met discursieve theologie. Hij stelt wat moslims geloven zonder verdere argumentatie of analyse, in tegenstelling tot de Ashari en Maturidi die dit wel doen.
  • Imam al-Ash’ari en Imam al-Maturidi gaan, mede middels het gebruik van het ratio, dieper in op de uitleg, analyse en onderbouwing van de en individuele geloofsartikelen. Dit heet ook wel discursieve theologie genoemd.

Een voorbeeld

Een voorbeeld hiervan is dat Imam al-Tahawi zegt dat de moslim gelooft dat Allah gebeurtenissen heeft voorgeschreven in het Lot. Imam al-Ash’ari en al-Maturidi gaan dieper in op vraagstukken zoals hoe het Lot zich verhoudt tot de vrijheid van de mens en op welke wijze de mens verantwoordelijk voor is voor zijn daden. Let op: er is geen inhoudelijk verschil tussen de twee Imams en Imam al-Tahawi. Het is dezelfde geloofsleer, maar het verschil treedt op in de verwoording en de uitleg. In de volgende alinea wordt uitgelegd waarom het nodig was om de geloofsartikelen op verschillende manieren te verwoorden.

De verschillen als antwoord op rationalisten, filosofen en atheïsten

De traditioneel theologische school (athariyya) van imam al-Tahawi bevat opsommingen van diverse geloofsartikelen zonder dat er vervolgvragen worden gesteld; de Ash’ari en Maturidi geleerden stelden deze vervolgvragen wel.

De oorzaak hiervan heeft te maken met de nood voor een formulering van dezelfde geloofsovertuiging (aqeedah) maar zodanig verwoord dat het de rationalisten, filosofen en atheïsten weerlegt. Na de vierde islamitische eeuw was er minder athariyyah invloed. Dat kwam mogelijk doordat die traditionele formulering geen antwoorden gaf op de intellectuele en theologische uitdaging van die tijd. 

Een pijl en boog is wellicht voldoende bescherming voor een vijand die met een pijl en boog komt. Maar wanneer je wordt aangevallen door een geavanceerd leger dan doe je er goed aan om je bewapening te upgraden. De aanvallen van de filosofen en rationalisten na de vierde eeuw een stuk complexer dan die van vóór de vierde eeuw. Kortom, voor de vierde eeuw werd slechts gesteld dat moslims geloofs in het Lot. Na de vierde werd dit dieper uitgelegd omdat er meer vragen hierover ontstonden.

Zijn Imam al-Ash’ari en Imam al-Maturidi doorgeslagen in filosofie?

Een veelgehoorde misvatting is dat de twee Imams zijn overmatig gebruik hebben gemaakt filosofische argumenten in de uitleg van geloofsleer. Als gevolg van de aanvallen door filosofen en rationalisten zien we dat Imam al-Ash’ari en Imam al-Maturidi soms gebruik maakten van de termen die de filosofen ook hebben gebruikt, maar dat is alleen geweest om argumenten te presenteren in de taal van de rationalisten en filosofen.

Ilm al-Kalaam is discursieve theologie en niet speculatieve theologie

Deze systematische benadering wordt ook wel ilm al-kalaam genoemd. De beste vertaling daarvoor is discursieve theologie: geloofsartikelen gebaseerd op tekstuele en rationele bewijzen. Niet te verwarren met speculatieve theologie, wat meer gebaseerd is op mystieke ervaringen.

Eigenlijk zijn Imam al-Ash’ari en Imam al-Maturidi in de (academische) ring gestapt met de rationalisten en filosofen om hen vervolgens met hun eigen termen te overtuigen. Dit was nodig omdat de geleerden van Hadith en Fiqh niet bekend waren met de termen van logica en filosofie.

  • De Hadith geleerden hielden zich voornamelijk bezig met de sterkte van de verschillende ketens van overleveringen (isnad), het aantal keer dat een Hadith is overgeleverd en de betrouwbaarheid van de overleveraars (ruwwat). Het vakjargon van de Hadith geleerden was daarom heel anders dan die van de rationalisten en filosofen, die gebruik maakten van termen uit de logica en filosofie.
  • Het vakjargon van de Fiqh geleerde is wederom geheel anders. Zij hielden zich bezig met referenties uit de Qoran en Sunna om tot een praktisch oordeel te komen voor specifieke vraagstukken. De vijf termen van de Fiqh geleerden zijn bijvoorbeeld of iets verboden, afgeraden, toegestaan, aanbevolen of verplicht is. Deze termen konden niet gebruikt worden om een antwoord te geven op allerlei innovaties en geloofsopvattingen die de filosofen en rationalisten presenteerden.

De Christenen

Daarom wordt niet alleen gezegd dat Imam al-Ash’ari en Imam al-Maturidi van de Ahl al-Sunnah zijn, maar ook dat juist de grootste beschermers zijn geweest van de soennitische Islam. Zij hebben de Islam beschermt tegen de aanvallen van allerlei denkbeelden (van de Grieken etc.) toen de Islam dat nodig had. Dit zijn dezelfde denkbeelden waar het Christendom het heel moeilijk mee heeft gehad – en eigenlijk hebben zij er nog steeds moeite mee. Maar dankzij de formulering en woordgebruik van deze twee grote Imams zijn wij vrij van innovatie in onze geloofsovertuiging (bi idhnillah).

Ben ik Ash’ari, Maturidi of gewoon moslim?

Het is een misvatting om te geloven dat moslims Imam al-Ash’ari of Imam al-Maturidi letterlijk volgen in de geloofsartikelen. Dat zou tegenstrijdig zijn, omdat de Ahl al-Sunnah van mening dat iedere moslim de verschillende geloofsartikelen zelf dient te onderzoeken indien men daartoe in staat is. 

Daarom is het correcter om te zeggen dat moslims geloven in artikelen van geloofsleer die afkomstig zijn uit de de Qoran en Sunnah, maar de verwoording en uitleg ervan accepteren zoals dat is gedaan door Imam al-Ash’ari en Imam al-Maturidi.

Infographic

Ash'ari en Maturidi geloofsleer en Athari

Auteursprofiel

6 reacties op “3. Wat betekent Ash’ari en Maturidi? – Aqeedah Series”

  1. Pingback: Sahih.nl > 2. Wat is traditionele Islam kennis? - Shaykh Hamza Yusuf - Betrouwbare Kennis Series

  2. Pingback: 1. Het Belang van Tawhied – Geloofsleer Series – Sahih.nl

  3. Pingback: 4. De Belangrijkste geleerden van Ahl al-Sunnah zijn Ash’ari! -Shaykh Muhammad ibn ‘Alawi al-Maliki al-Makki – Sahih.nl

  4. Het gaat in de islam slechts wat ALLAH(swt)in de nobele Koran ons leert letterlijk en wat onze Profeet (sas)In zijn authentieke ahadith ons leert dat is de echte islam en niks meer of minder dan dat.

  5. Pingback: De Profeet ﷺ en de geleerden die de Imam Abu al-Hassan al-Ash'ari prijzen - Sahih.nl

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *