De kwestie van Istighatha en Tawassul – Hulp vragen aan de Profeet ﷺ en Heiligen

Er is nooit een tijd geweest waarin de Oemmah meer hulp nodig had dan in deze tijd. Een van de meest effectieve manieren om Allah te vragen om hulp is door middel van Tawassul. Dit betekent, vrij vertaald, Allah aanroepen door iets te noemen dat geliefd is bij Hem. De geleerden van Ahl al-Sunnah wa al-Jama’ah hebben de betekenis van istighatha (het vragen om hulp) en tawassul (het zoeken van bemiddeling) door middel van de Profeten en heiligen uitvoerig verduidelijkt en toegelicht.

و قال الإمام محيي الدين النَّوويُّ في المجمُوعِ في كتاب صفة الحجِّ، باب زيارة النَّبيِّ صلى الله عليه وسلم:

Imam Muhyi al-Din Yahya ibn Sharaf al-Nawawi zei in al-Majmu’ in het boek Sifat al-Hajj, hoofdstuk over het bezoeken van de Profeet ﷺ het volgende.

ثم يرجع إلى موقفه الأول قبالة وجه رسول الله صلى الله عليه وسلم، فيتوسل به في حق نفسه، ويتشفَّع به إلى ربه سبحانه وتعالى وَمِنْ أَحْسَنِ مَا يَقُولُ مَا حَكَاهُ الْمَاوَرْدِيُّ وَالْقَاضِي أَبُو الطَّيِّبِ وَسَائِرُ أَصْحَابِنَا عَنْ الْعُتْبِيِّ مُسْتَحْسِنِينَ لَهُ قَالَ كُنْت جَالِسًا عِنْدَ قَبْرِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَجَاءَ أَعْرَابِيٌّ فَقَالَ

Dan keert hij terug naar zijn eerste houding tegenover het gezegende gezicht van de Boodschapper van Allah ﷺ en doet bemiddeling (tawassul) met hem ﷺ voor zichzelf en vraagt voorspraak door middel van hem bij Zijn Heer, verheven is Hij. En het meest treffende wat hij kan zeggen, is wat is overgeleverd door al-Mawardi , de rechter Abu al-Tayyib en andere leden van onze Shafi’i van al-Utbi – en zij verklaren dit aanbevelingswaardig- die zei:

“Ik zat bij het graf van de Boodschapper van Allah ﷺ toen een bedoeïen kwam en zei:

السَّلَامُ عَلَيْك يَا رَسُولَ الله سَمِعْت اللَّهَ يَقُولُ ( وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لهم الرسول لوجدوا الله توابا رحيما ) وَقَدْ جِئْتُك مُسْتَغْفِرًا مِنْ ذَنْبِي مُسْتَشْفِعًا بِك إلَى رَبِّي ثُمَّ أَنْشَأَ يَقُولُ:

يَا خيرَ مَنْ دُفنَت بِالْقَاعِ أعظُمُه *** فَطَابَ منْ طِيبِهِنَّ القاعُ والأكَمُ
نَفْسي الفداءُ لقبرٍ أَنْتَ ساكنُه *** فِيهِ العفافُ وَفِيهِ الجودُ والكرمُ

‘Vrede zij met U, O Boodschapper van Allah, ik hoorde Allah zeggen (in de Qoran): ‘We hebben een Boodschapper gestuurd die met Allah’s toestemming gehoorzaamd moet worden. Als zij, nadat zij onrechtvaardig voor zichzelf waren, tot jou komen en om Allah’s vergiffenis smeken en de Boodschapper voor hen smeekt, dan zullen zij Allah zeker vinden als de Berouwaanvaardende, de Genadevolle.’ Ik ben naar u gekomen om vergeving te vragen voor mijn zonden en om uw voorspraak bij mijn Heer.’ Toen begon hij de volgend dichtverzen uit te spreken:

O beste die ooit begraven ligt in de grond,
U geurt met uw zoetheid de grond en de heuvels
Mijn ziel is het offer voor het graf waarin u bewoner bent,
Daarin is reinheid, vrijgevigheid en edelmoedigheid.”

ثُمَّ انْصَرَفَ فَحَمَلَتْنِي عَيْنَايَ فَرَأَيْت النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي النَّوْمِ فَقَالَ يَا عُتْبِيُّ إلْحَقْ الْأَعْرَابِيَّ فَبَشِّرْهُ بِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَى قَدْ غَفَرَ لَهُ.

Toen vertrok hij (de bedoeïen) en werden mijn ogen verblijd, want ik zag de Profeet ﷺ in een droom en hij zei: O Utbi! Ga naar de bedouïnen en verblijd hem dat Allah hem heeft vergeven.”

ثُمَّ يَتَقَدَّمُ إلَى رَأْسِ الْقَبْرِ فَيَقِفُ بَيْنَ الْأُسْطُوَانَةِ وَيَسْتَقْبِلُ الْقِبْلَةَ وَيَحْمَدُ اللَّهَ تَعَالَى وَيُمَجِّدُهُ وَيَدْعُو لِنَفْسِهِ بِمَا شَاءَ وَلِوَالِدَيْهِ وَمَنْ شَاءَ مِنْ أَقَارِبِهِ وَمَشَايِخِهِ وَإِخْوَانِهِ وَسَائِرِ الْمُسْلِمِينَ ثُمَّ يَرْجِعُ إلَى الرَّوْضَةِ فَيُكْثِرُ فِيهَا مِنْ الدُّعَاءِ وَالصَّلَاةِ وَيَقِفُ عِنْدَ الْمِنْبَرِ وَيَدْعُو

[Imam al-Nawawi geeft advies:] “Vervolgens gaat hij naar het hoofd van het graf, staat tussen de pilaren, richt zich naar de Qibla en prijst Allah de Verhevene. Hij doet smeekbedes voor zichzelf en bidt voor zijn ouders, naaste familieleden, ouderen, broeders, en alle moslims zoals hij wil. Daarna keert hij terug naar de Rauwdha en vermeerdert daar zijn smeekbeden en gebeden. Hij staat bij de preekstoel en doet smeekbedes.”^[1]Yahya ibn Sharaf al-Nawawi, al-Majmu’ in het boek Sifat al-Hajj, hoofdstuk over het bezoeken van de Profeet ﷺ.

Shaykh al-Islam Zakariya al-Ansari zegt over de woorden ‘richting de Qibla’: “Op dusdanige wijze dat hij niet zijn rug keert naar zijn gezegende graf”. ^[2]Zakariya al-Ansari, Hashiyat al-Jumal ‘ala al-Minhaj, 5/61

Imam Taqi al-Din Ali bin Abd al-Kafi al-Subki al-Shafi’i heeft een uitgebreide uitleg gegeven over het onderwerp in zijn boek Shifa al-Siqam. Hieronder volgt daaruit de tekst.

اعلمْ أنَّه يجوز ويحسُنُ التَّوسل والاستعانةُ والتَّشفُّع بالنَّبي صلى الله عليه وسلم إلى ربِّه سبحانه وتعالَى، وجوازُ ذلك وحسنُه من الأمورِ المعلومةِ لكلِّ ذي دِين، المعروفةِ من فعلِ الأنبياءِ والمُرسلينَ وسير السَّلفِ الصَّالحين للأمَّة والعلماء والعوامِّ من المسلمين، ولم ينكرْ ذلك من أهل الأديانِ ولا سمع به في زمنٍ من الأزمانِ، حتى جاء ابن تيمية؛ فتكلم فيه بكلام يلبس فيه على الضعفاء الأغمار، وابتدع ما لم يسبق إليه في سائر الأعصار، ولهذا طعن في الحكاية التي تقدم ذكرها عن مالك رحمه الله تعالى، فإن فيها قول مالك رحمه الله تعالى للمنصور: «استشفع به»…….

“Weet dat het toegestaan en aanbevolen is om hulp te vragen en bemiddeling te vragen middels de Profeet ﷺ bij Allah. De toelaatbaarheid hiervan en het goede hiervan behoort tot de zaken die bekend zijn bij iedere religieuze persoon. Het is bekend dat de profeten en boodschappers dit deden, evenals de vrome voorgangers van de gemeenschap, geleerden en gewone gelovigen.

Niemand heeft dit ooit in de loop van de geschiedenis van de religies ontkend, totdat Ibn Taymiyya verscheen en erover sprak met woorden die verwarrend waren voor de onwetenden. Hij innoveerde ideeën die in geen enkele eeuw hebben bestaan. Dit is de reden waarom Ibn Taymiyyah kritiek uitte op de overlevering die eerder was genoemd met betrekking tot Imam Malik, moge Allah tevreden met hem zijn, waarin staat dat hij tegen Khalifa al-Mansur zei: ‘Vraag bemiddeling via hem (de Profeet ﷺ) ‘.

وأقول: إن التوسل بالنبي صلى الله عليه وسلم جائز في كل حال، قبل خلقه، وبعد خلقه، في مدة حياته في الدنيا، وبعد موته في مدة البرزخ، وبعد البعث في عرصات القيامة والجنة.

Ik zeg: Tawassul door de Profeet ﷺ is toegestaan in elke situatie: voor zijn schepping en na zijn schepping, tijdens zijn leven in deze wereld, na zijn dood gedurende de barzakh-periode, en na de opstanding in de stadia van de Opstanding en het Paradijs.”.^[3]Genezing van de zieken tijdens het bezoek van de beste mensen (p. 375), Dar al-Kutub al-Ilmiyya editie – Editie 1 – 2008

Ibn Subki zei ook, moge God hem genadig zijn:

وأما الاستغاثة: فهي طلب الغوث، وتارة يطلب الغوث من خالقه وهو الله تعالى وحده، كقوله تعالى: {إذ تستغيثون ربكم}. وتارة يطلب ممن يصح إسناده إليه على سبيل الكسب، ومن هذا النوع الاستغاثة بالنبي صلى الله عليه وسلم

Wat betreft “الاستغاثة” (Istighatha): dit verwijst naar het zoeken naar hulp, soms door hulp te vragen aan de Schepper, dat wil zeggen, Allah alleen, zoals in Zijn uitspraak: “Toen jullie jullie Heer om hulp vroegen” (Koran, Surah Al-Araf, 7:89). Soms wordt hulp gezocht bij iemand aan het wie de hulp figuurlijk wordt toegeschreven. Tot deze categorie behoort het zoeken naar hulp bij de Profeet ﷺ.

وفي هذين القسمين تعدى الفعل تارة بنفسه كقوله تعالى: {إذ تستغيثون ربكم} {فاستغاثه الذي من شيعته}، وتارة بحرف الجر كما في كلام النحاة في المستغاث به، وفي كتاب سيبويه رحمه الله تعالى فاستغاث بهم ليشتروا له كليبا. فيصح أن يقال استغثت النبي صلى الله عليه وسلم وأسْتُغِيْثَ بالنبي صلى الله عليه وسلم بمعنى واحد، وهو طلب الغوث منه بالدعاء ونحوه على النوعين السابقين في التوسل من غير فرق، وذلك في حياته وبعد موته.

In deze twee categorieën wordt het werkwoord soms zonder voorzetsel gebruikt, zoals in de woorden van Allah: “Toen jullie jullie Heer om hulp vroegen” (Koran, Soera Al-Anfal, 8:9), en “Degene van zijn eigen volk riep hem om hulp” (Koran, Soera Al-Qasas, 28:15). Soms wordt het werkwoord echter gecombineerd met een voorzetsel, zoals in de grammaticale discussie over degenen bij wie om hulp wordt gevraagd (mustaghāth bihi). In het boek van Sībawayh, moge Allah genadig met hem zijn, wordt het voorbeeld gegeven: “Hij riep hen om hulp zodat ze een hond voor hem zouden kopen.”

Hieruit blijkt dat het correct is om te zeggen: *”Ik vroeg de Profeet ﷺ om hulp” (istaghathtu an-nabiy) en “Ik vroeg hulp via de Profeet ﷺ” (ustughīthu bi-nabiy), met dezelfde betekenis: het vragen van hulp door middel van smeekbeden en dergelijke. Dit is toepasbaar op beide eerder genoemde vormen van tawassul (bemiddeling) en geldt zowel tijdens zijn leven als na zijn dood, zonder enig verschil.

ويقول استغثت الله وأستغيث بالله بمعنى طلب خلق الغوث منه. فالله تعالى مُسْتَغَاثٌ فالغوث منه خَلْقًا وإيجادًا، والنبي صلى الله عليه وسلم مستغاثٌ والغوث منه تسببًا وكَسْباً، ولا فرق في هذا المعنى بين أن يُستعمل الفعل متعديا بنفسه أو لازما أو تعدى بالباء

En er wordt gezegd: “Ik zoek hulp bij Allah en vraag hulp aan Allah”, met als betekenis het zoeken naar de Schepper voor hulp. Allah de Verhevene is degene die hulp kan verlenen door schepping en het in bestaan brengen, terwijl de Profeet ﷺ wordt benaderd om bemiddeling te verkrijgen, wat wordt beschouwd als een middel (sabab) en iets van onze inspanning (kasb). In deze betekenis is er geen verschil in het gebruik van het werkwoord, of het nu zonder een lijdend voorwerp is of met middels de letter al-ba.

وقد تكون الاستغاثة بالنبي صلى الله عليه وسلم على وجه آخر، وهو أن يُقال أستغثتُ اللهَ بالنبيِ صلى الله عليه وسلم كما تقول سألت الله بالنبي صلى الله عليه وسلم، فيرجع إلى النوع الأول من أنواع التوسل، ويصح قبل وجوده وبعد وجوده، وقد يُحذفُ المفعول به ويقال استغثت بالنبي صلى الله عليه وسلم بهذا المعنى. فصار لفظ الاستغاثة بالنبي صلى الله عليه وسلم له معنيان:

Tawassul bij de Profeet ﷺ kan ook op een andere manier plaatsvinden, namelijk door te zeggen: “Ik zoek hulp bij Allah via de Profeet ﷺ,” net zoals je kunt zeggen: “Ik vraag Allah via de Profeet ﷺ om iets.” Dit behoort tot de eerste categorie van tawassul en is geldig vóór en na zijn fysieke overlijden. Het lijdend voorwerp kan zelfs worden weggelaten, en men kan zeggen: “Ik zoek hulp bij de Profeet ﷺ” met dezelfde betekenis (dat je eigenlijk Allah vraagt). Daarom heeft het concept van tawassul bij de Profeet ﷺ twee betekenissen:

أحدهما: أن يكون مستغاثا. والثاني: أن يكون مستغاثا به، والباء للاستعانة فقد ظهر جواز إطلاق الاستغاثة والتوسل جميعاً، وهذا أمر لا يُشَكُّ فيه، فإن الاستغاثة في اللغة طلب الغوث وهذا جائزٌ لغةً وشرعاً من كل من يقدر عليه، بأي لفظ عبر عنه كما قالت أم إسماعيل: أغث إن كان عندك غواث

De ene betekenis is dat hij degene is tot wie men zich wendt om hulp (mustaghāthan), en de andere is dat hij degene is door middel van wie hulp wordt gezocht (mustaghāthan bihi), waarbij de bā’ (letter “b”) wordt gebruikt taalkundig om bijstand aan te duiden. Hieruit blijkt dat het toestaan van zowel istighātha (hulp zoeken) als tawassul (bemiddeling zoeken) gerechtvaardigd is, en hier bestaat geen twijfel over. In de taal betekent istighātha het vragen om hulp, en dit is zowel taalkundig als religieus toegestaan van iedereen die in staat is hulp te verlenen, ongeacht de gebruikte formulering, zoals de woorden van de moeder van Ismaïl (die istighatha deed van de Engel): ‘Help als je hulp hebt.(Sahih a-Bukhari)’.”^[4]Genezing van de zieken tijdens het bezoek van de beste der mensen (p. 375), editie van Dar Al-Kutub Al-Ilmia – Editie 1 – 2008